Im Gespräch mit Hartmut Cyriacks, Delegierter für Hamburg im BfN
Du bist als Übersetzer tätig und hast schon viele Werke ins Plattdeutsche übertragen. Welche sind dir besonders in Erinnerung geblieben?
Dat Wichtigste is eerstmal, dat mehrste, wat ik överdragen heff, heff ik tohoop mit Peter Nissen daan. Wi beiden arbeidt nu al siet 34 Johr tohoop. Woveel Texten wi in de Tiet platt maakt hebbt, kann ik gor nich vertellen. De hebbt wi nich tellt. Mit dorbi sünd förwiss över 50 Theaterstücken. Vun Swank över Komedi bet Drama. Goot besinnen kann ik mi noch op ‘n ganzen Barg dorvun. To’n Bispill “Manda Voss warrt 106" vun Jean Sarment ut’t Französche. Dor hett domals Heidi Kabel ehr sösstigjohrig Bühnenjubiläum mit fiert. “De Sommernachtsdroom” vun Wiliam Shakespeare ut’t Engelsche. Dat weer 2011 dat eerste Stück in dat ne’e Ohnsorg-Theater an’n Hamborger Hauptbahnhoff. Un denn natürlich de Operett “De Vetter ut Dingsda” und de Musicals “De lütte Horroladen” un “Dat Narrenhuus – La Cage aux Folles” (beide ut’t Engelsche). Dorto kaamt noch de beiden eersten Harry-Potter-Böker. Bi dat twete hett Reinhard Goltz mitmaakt. Un mit em tosamen hebbt wi tohooptellt fief Asterix-Böker platt maakt.
Welche Herausforderungen begegnen dir beim Übertragen der Texte ins Plattdeutsche?
Normalerwies warrt en Text vun een Spraak in de anner översett, dormit de Lüüd, de de Originalspraak nich köönt, den Text liekers verstahn köönt. Bi’t Plattdüütsche is dat wat anners. Hoochdüütsche Saken köönt wi so un so all lesen un verstahn. Un ganz veel Texten ut anner Spraken gifft dat al in’t Hoochdüütsche översett. Süh, worüm also Plattmaken?
För’t Theater is dat ganz eenfach. So as in all Theaters op de Welt söökt ok de vun’t plattdüütsche Theater na gode Stücken. Dorbi is schietegal, in wat för ’n Spraak se mal schreven worrn sünd. Se mööt aver passlich ween. För uns heet dat, se mööt dor henpassen, wo Platt snackt warrt. Also na Noorddüütschland. De Geschicht vun’t Orignal mutt dor nich spelen, aver ik mutt mi utspikuleren, dat de Geschicht dor spelen kunn. Blots denn kann ik dat, wat de Minschen op de Bühn seggt, wat se föhlen doot un wat för Problemen se hebbt, glöven un verstahn un mit jüm mit lieden. Kiek, un dorüm hebbt wi de mehrsten Stücken, de wi överdragen hebbt, dorbi ümplant – in en anner Land oder Landschop, in en anner Tiet mit en anner Historie mit anner Minschen un anner Sitten un allens, wat sünst noch so to’t Leven tohöört.
Wie nah bleibst du beim Übersetzen am Originaltext?
Bi’t Översetten un Överdragen büst du eerstmal de Avkaat vun de Originalschrieverslüüd. Du muttst dorför sorgen, dat de Leser oder Tohörer den Inhalt vun jümehr Geschicht un ok jümehr Spraak-Kunst möglichst nipp un nau in den plattdüütschen Text wedderfinnen kann.
Opto is Platt aver en Spraak, de vör allen snackt warrt. En Spraak mit kotte, eenfache Sätze. Du muttst also de langen Sätz, de de Autoren in Hoochspraken schrieven doot, opklöven un dor kotte ut maken. Un denn is Platt en Spraak, wo dat för ganz veel afstrakte Saken keen egen Wöör för gifft. Bi dien Överdragen muttst du ganz eenfache, konkrete Wöör söken, wo bi den Leser oder Tohörer op een Slag en Bild in sien Kopp oppluppen mutt. Un bi all Lüüd, de dien Wöör blots hören doot, hest du man een Schangs, dat se dien Wöör verstahn doot. Un de dörfst du nich verpassen.
Man anners as in’t Hoochdüütsch, hest du bi’t Överdragen in’t Plattdüütsche veel weniger Wöörböker oder anner Schrievwark, wo wat du wat nakieken kannst. Wenn’t op an kümmt, steihst du alleen dor un muttst di in dien egen Brägen wat utklamüüstern.
Meisttiets is dat en suer Stück Arbeit. Aver dat geiht dorüm, dat de Lüüd achteran denken schüllt: “Markt een doch foorts, wenn en Text glieks original op Plattdüütsch schreven worrn is.”
Der blanke Vers
Ein eigen Ding ist’s Shakespeare nachzudichten,
schreibt er doch allerfeinste Poesie.
Und meist dem Wort der Blankvers innewohnt,
den er zur höchsten Kunst erblühen lässt.
Er zeigt in einer Zeil der Silben zehn,
die elfte unbetont nur klingen darf.
Und unbetont die Reihe fängt auch an,
betont und unbetont dann eins um eins.
Gereimt sein muss der Blankvers aber nicht,
doch gibt ein Reim ihm schöneres Gesicht.
Am Schluss der Zeile muss der Satz noch nicht
beendet sein. Mit einem Enjamb’ment
darf er beherzt von Reih zu Reihe springen
und lässt gleich einen ganzen Absatz klingen.
Was ist Shakespeare für’n Filou,
häufig geht’s auch anders zu.
Wenn sein Puck im Stück taucht auf,
sind auch sieben Silben Brauch,
drei auch mal
an der Zahl,
wer die Wahl,
hat die Qual.
Wenn’s Wort in solch gestrenge Form gesetzt,
fühlt sich der Übersetzer wie gehetzt,
auf dass er Werkes Klang nicht sehr verletzt.
Er will Musik in seiner Sprache finden,
versucht voll Lust so Wort an Wort zu binden.
Opletzt is’t doch ‘n böse Plackeree,
mit düchtig Janken un veel Ach un Weh.
Doch wenn du vun de Dichteree ganz blind
hest to Papier dat letzte Riemelkind,
denn denkst, wo schaad, dat wi al fardig sünd.
Hartmut Cyriacks & Peter Nissen, 2011
